Sound Wave Art

SOUND WAVE ART

लहानपणापासून microphone ची ओळख झाली होती पण studio मधे गायची माझी ती पहिलीच वेळ ! काचेच्या या बाजूला मी आणि पलीकडे रेकोर्डिस्ट. मी गायला लागले आणि  पलीकडून recordist गाणं ऐकत आणि बघत होता. हो ! बघत होता, soundwave च्या स्वरूपात. गाणं संपवून माझा आवाज ऐकायची आणि बघायची मलाही तितकीच उत्सुकता होती.
गाणं record झालं. मी माझा आवाज पहिल्यांदाच दृश्य स्वरूपात बघत होते. काय सुंदर होता तो graph. कुठे लहान कुठे, मोठा, कुठे बारीक, कुठे जाड, कधीतरी तुटक तरीही प्रवाही. नादाच्या त्या दृश्य स्वरूपाच्या मी प्रेमात होते. ह्या स्वरलहरींवर काम करणाऱ्या तमाम रेकोर्डिस्ट लोकांचा मला हेवा वाटत होता. कुठे आवाज चिरकला, कुठे फाटला हे सगळं ह्या रेकोर्डिस्ट लोकांच्या नजरेतून सुटत नव्हतं. Ideal soundwave कशी हवी, कुठे बारीक, कुठे जाड ह्याचा त्यांचा बारीक अभ्यास होता. आवाजाची आस कशी टिकली किंवा टिकली नाही हे sound wave दाखवत होती. एकुण आहे तसा शुद्ध, निर्लेप आवाज माझ्या समोर होता. 

                                       

गाणं final झालं तरी ती sound wave माझ्या नजरेसमोरुन जाईना. एखाद्या constructor ला आपण केलेला रस्ता सुंदर दिसतो किंवा एका दुकानदाराला फळ्यावर  छान मांडून ठेवलेलं सामान सुंदर दिसतं तसं मला ती sound wave खूप सुंदर दिसत होती. दिसायला आकर्षक असणारी ही गाण्याची soundwave आपल्याकडे असावी असं माझ्या मनानी घेतलं, निदान त्यातला एखादा तुकडा तरी माझ्या नजरे समोर असवा असं वाटायला लागलं. 

ह्या प्रसंगाला अनेक वर्ष झाली. Sound wave प्रत्यक्षात काही उतरली नाही, पण विषय मात्र डोक्याच्या कोपऱ्यात कुठेतरी होताच. मैत्रिणी बरोबर नेहमीच्या creative गप्पा मIरताना परत एकदा तोच विषय निघाला आणि ह्या हट्टाला आम्ही साकारायला लागलो. आवाजाचे, रागांचे, कागदांचे आणि रंगांचे अनेक experiments करत आम्हाला आमची final sound wave मिळाली.

                                   

Soundwave नजरे समोर होती, आवडत्या रागांमधे होती तरी अजून काहीतरी राहतय असंच वाटत होतं. एक गाणारी म्हणून मला त्या sound wave चं महत्व होतं. इतर गाणाऱ्यांना, रेकोर्डिस्टना ती जवळची वाटेल पण सर्वसामान्य लोकांचं काय ज्यांनी हा प्रकार कधी बघितलाच नव्हता ?! त्यांच्यासाठी ह्या दृश्यस्वरूपा बरोबर ती ऐकु येणं ही तितकंच गरजेचं होतं. आमचे पुढचे प्रयत्न सुरू झाले आणि परत एकदा खूप experiments नंतर technology च्या सहाय्यानी आवाज ऊमटु लागला. आता ही soundwave परिपूर्ण होती. एक कलाकार किंवा एक रसिक म्हणून ती आपल्या भिंतीवर असण्याचं माझं स्वप्न पूर्णत्वाला गेलं होतं..! 
त्या सुंदर स्वप्नाचं नाव आहे Framing Raagas....by Saee-ly.
ते स्वप्न ज्या मैत्रिणी बरोबर बघितलं ती माझी मैत्रिण, एक उत्तम गायिका आणि एक सर्जनशील कलाकार Saee Tembhekar.
आमच्या पसंतीचे पहिले चार राग, जे भिंतीवर सजले ते आहेत Ahir Bhairav, Brindavani Sarang, Bhimapalasi आणि Bhoopali.

                     

चाल

चाल

" चालणं हा सर्वोत्तम उपाय ", पण तो चालतो का कुणाला ? वेळ फार जातो न त्यात ! व्यायामासाठी जिम आहे, club आहेत, चालायला वेळ कुठे कुणाला ? जरा कोपऱ्यावर जायचं तर गाडी आहेच. सगळं कसं झटपट हवं..!! मग व्यायामाची कायम चालढकल !

आमचे वडील फार कडक. लहानपणी कायम त्यांचंच चालायच. ते आम्हाला चालायला डोंगरावर पाठवायचे. तीच सवय आजपर्यंत चाललीए.

सकाळी गडबडीची वेळ ! कुणाचे डबे, कुणाची चहाची घाई, कुणाची अंघोळीची गडबड, कुणाची पहाटेची अभ्यासाची वेळ. ह्या सगळ्यातून पळ काढून मी सरळ चालत सुटते.

कुणाला चालो अथवा ना चालो मी माझं चालणं रोजच्या रोज ठेवलय. चालताना walkman लावायचा कानात आणि चालत सुटायचं रस्ता दिसेल तिथे. कानात गाणं चालू असलं कि चालायला कसा जोश येतो पण काय ती आजकालची गाणी आणि त्याच्या चाली. न धड शब्द न चाल. पण उत्तम चालतात असली गाणी..! लहान लहान मुलांची तर तोंड पाठ असतात. तुम्ही म्हणाल चालतातच न गाणी..? आपली आवड निवड जमत नाही म्हणायचं आणि द्यायचं सोडून !

काय त्या पुरवीच्या चाली ! इतकी वर्ष झाली तरी अजुन मनात घर करून आहेत ! आजकालच्या चालींना त्याची सर कुठून येणार ? असो !!

आजकाल हे व्यायामाचं खूळ जरा जास्तच वाढलंय. पूर्वी कुठला आला व्यायाम आणि कुठलं काय. पूर्वीच्या चाली रिती सांभाळता सांभाळता जन्म निघून जायचा बायकांचा. आमच्या घरात हे नाही चालत आणि ते नाही चालत..! सगळ्यांच्या चाली सांभाळायच्या घरच्या बाईनी !

आजकालच्या सुना घेतील का चालवून ? आमचं जमत नाही म्हणून, थाटातील वेगळं बिऱ्हाड. तुम्ही बसाल हे चालत नाही ते चालत नाही करत !

पूर्वी बायका घर आणि मुलं सांभाळायच्या. घराबाहेर पडायचं कारणच नाही. कोण चालवून घेणार त्यांचं बाहेर पडणं ?

हळू हळू का होईना ह्या रूढी बदलल्या. बायका बाहेर पडल्या आणि तेव्हापासून चलताएत पुढे पुढे !

आज त्या घर सांभाळून इतर गोष्टी करतात. ऑफिसस चालवतात, हॉटेल्स चालवतात, business चालवतात, दुकान चालवतात. पुरूषांच्या बरोबरीनी खांद्याला खांदा देऊन चालतात.

आमच्या घरातही आम्ही दोघं अगदी बरोबरीनी चालतो. अर्थात मी चालवून घेतलं म्हणूनच ! नाहीतर तुम्हाला म्हणुन सांगते, ह्यांची अगदी कसवाचीच चाल. आमच्या ह्यांच्या चालीनी संसार केला असता तर काही खरं नव्हतं. घरात तसं चालतं माझंच !

घर चालवायचं म्हणजे काही सोपं काम नाही. कामवाल्या बायकांचं चालवून घ्यायचं म्हणजे फार बाई धीराचं काम. जरा त्यांच्या मनाविरुद्ध झालं कि चालत्या होतात ! कितीही मनासारखे पगार दिले तरी चालतं त्यांचंच.

घरातल्या सगळ्याच्या मरज्या सांभाळत आणि सगळ्याचं चालवून घेत आता कंटाळा आला. ५० वर्ष संसार झाला. आता चालून चालून खूप दमलीए. असं वाटतं लवकर एक सून यावी आणि तिनी चालवावा संसाराचा गाडा. तिच्या हातात सगळं देऊन आपण निवृत्त व्हावं. तसा मोह सुटायला हवा म्हणा ! पण ठरवलंय तर तसंच वागायचं. म्हणतात नं..बोले तैसा चाले !  

क्षुद्रता ही अफाट असे...

घरातून निघताना उशीरच झाला. धावत पळत बाहेर पडले. गाडी garage ला होती त्यामुळे रिक्शाला पर्याय नव्हता. तरातरा चालू लागले. तेवढ्यात शेजारी राहणारी मैत्रिण lift द्यायला पुढे सरसावली पण नेमक्या आमच्या वाटा वेगळ्या होत्या त्यामुळे कोपऱ्यावरच्या signal पर्यंत सोडुन ती दुसऱ्या बाजूला निघाली. रिक्शा शोधेपर्यंत एक ओळखीच्या काकू भेटल्या. खूप गप्पा मरायला लागल्या तरी माझं लक्ष रिक्शाकडेच पण एकही रिक्शा येईना. त्या ही गेल्या मी मात्र अजून तिथेच. ' वेळेला मेली रिक्शा कधीच येत नाही ' माझी उगाच चिडचिड होत होती आणि तेवढ्यात माझ्या सोईची बस समोर येऊन ठाकली..!.?.! 

बसचा आणि माझा संपर्क तसा शाळेनंतरच सुटला होता. आधी सायकल मग दुचाकी आणि मग चारचाकी पर्यंतच्या प्रवासात, कधी बसची वेळ आलीच नाही. आता इतक्या वर्षांनंतर आज बस नी जावं का काय असा संभ्रम डोक्यात चालेपर्यंत मी बस मधे चढले देखील !

बसच्या शेवटच्या खिडकित बसून मला शाळेतले दिवस आठवले.

सकाळी सकाळी धावत पळत जाऊन शाळेची वेळ गाठायची आणि दुपारी परत त्याच वाटेनी बस धरून घरी. बरोबर मैत्रिणी आसायच्या त्यामुळे गप्पा, हसणं, खिदळण ह्या सगळ्यात खूपच मज्जा यायची. 

आज किती दिवसांनी परत तोच अनुभव ! मलाच गम्मत वाटून गालातल्या गालात हसू येत होतं.

पण आपलं मन एक विलक्षण गोष्ट आहे. दुसऱ्याच क्षणी मला वाटलं ," आपण बस नी जातोय खरं, पण आपल्याला कुणी बघितलं नाही तर बरं. काय वाटेल लोकांना ? गाडी नव्हती तर रिक्शा नाही का परवडत ? एकदम बस धरली ? "

मग मला वाटायला लागलं " निदान बस मधे कुणी ओळखीचं तरी नको बाबा भेटायला. उगाच काय सांगत बासायचं, का बस नी जातोय ते, सरळ बाहेरच बघत बसावं."

मग वाटायला लागलं बाहेरून कुणी बाघितलं तर ? एखादी मैत्रीण AC गाडीतून जात असताना signal ला नेमकी शेजारी यायची. काय वाटेल तिला ? एकच तुच्छतेचा कटाक्ष टाकेल. मग ? एकदम कसंतरी वाटायला लागलं. आता काय करावं ?

मग Albert Ellis ची आठवण झाली. Albert माझा आदर्श होता, थोर psychologist. आपल्या भावना आपणच निर्माण करत असतो. आपला त्यावर ताबा असायला हवा. मी उलट विचार सुरु केला. मला जे वाटेल ते करायला मी मुक्त आहे. इतरांचा विचार मी कशाला करावा ? 

मी एकदा सचिन तेंडुलकरची मुलाखत वाचली होती. म्हणाल ती गाडी वडिलासाठी दारात ऊभी करु शकत असताना ही त्याचे वडील बसनी फिरत असत. गाडीतून फिरायचं नव्हतं असं नाही पण रोज जायच्या यायच्या ठिकाणावर सोईची बस होती जी घराच्या दारातून निघायची आणि दारात सोडायची, मग गाडी लागते कशाला असं त्यांचं म्हणणं होतं. साधी राहणी आणि उच्च विचारसारणीचे ते होते. माझ्याही राहाणीबद्दल मनात अभिमान जागृत झाला. आता जरा बरं वाटू लागलं.

तेवढ्यात कंडक्टरनी बेल वाजली आणि मी भानावर आले. माझा स्टॉप आला होता. बसमधून उतरताना माझ्या लक्षात आलं, तेवढ्या दहा मिनिटात कित्ती विचार केला होता मी. एक बसचा प्रवास करण्यात किती गोष्टी आड येत होत्या... सवय, आर्थिक परिस्थिति, सामाजिक भान, status , कलाकारपण,  माझा ' मी ' आणि देव जाणे काय काय..!?! कोण मी ? कशाचा एवढा विचार ? 

तेव्हा कुसुमाग्रजांची कविता आठवली..

असीम अनंत विश्वाचे रण

त्यात पृथ्वीचा इवला कण

त्यातला आशिया, भारत त्यात

छोट्याश्या शहरी छोट्या घरात

घेऊन आडोसा कोणी मी वसे

क्षुद्रता ती अफाट असे..

कुसुमाग्रजांची ही कविता माझी मुखोद्गत होती, कारण मला ती पुरेपूर पटलेली होती. प्रत्यक्षात मात्र तसं वागता आलं नाही. 

आज मात्र पक्क ठरवलं, यापुढे आपला " मी " मधे आणायचा नाही अर्थात आज कुणी ओळखीचं भेटलं नाही, ह्याचा मनातल्या मनात आनंद व्यक्त करतच !!

Dieting

Dieting

सध्या ज्याला पहावं त्याच्या डोक्यात डायटिंगचं खूळ आलय. कुणी बारीक व्हायला डायटिंग करतं, कुणी फिगर सांभाळायला तर कुणी ' आता वय वाढलं, आता डायटिंग करायलाच हवं ' असं म्हणून, तर कुणी सध्याचा trend म्हणून dieting करतं.

इच्छा आणि भूक असूनही जेवण न मिळणारा आणि घर भरलेलं असताना उपाशी राहणारा, यापैकी कोणता जीव अधिक दुर्दैवी, हे सांगणं जरा अवघडच !

गंमत म्हणजे हातात मोजके पैसे असताना, उद्याच्या जेवणाची भ्रांत असताना आजचा स्वैपाक उत्तम करणारे गरीब लोक. त्यांच्या स्वयपाकात भरपूर दाण्याचा कूट, खूप खोब्र कोथिम्बीर, रग्गड तेल आणि म्हणूनच त्यांचा प्रत्तेक पदार्थ चमचमीत, आणि त्याउलट किचनचं स्टोअर रूम तुडुंब वाहत असताना, कमीत कमी तेल कारण cholestrol ची भीती, अर्धा चमचा दाण्याचा कूट ...बापरे हाय प्रोटीन ! खोब्र .. अरेरे हाय फैट्स ! म्हणून मग सगळं टाळून केलेला त्यांचा बेचव स्वैपाक.

या दोघांमधला कुणाचा स्वैपाक अधिक रूचकर असेल हे सांगायला नकोच !

एक वेळ जेवण करून एक वेळ प्रोटीन शेक घेणं हे diet वाल्याचं आवडतं खुळ. अमाप पैसा खर्च करुन त्या मोट्ठाल्या डब्यातला एक ग्लासभर शेक घेऊनंच ह्यांची पोटं कशी काय भरतात त्यांनाच ठाऊक. त्यांची पोटं भरत असतील नसतील पण त्या शेकवाल्या कंपनीच्या मालकांचे खिसे मात्र भरभरून वाहत असणार.

ह्या शेक घेणाऱ्या लोकांची बाहेर जेवायची वेळ आली, की मग मात्र हे डाएट पार कोलमडतं !

एक तर ही लोक डाएट विसरून मनसोक्त चापतात. कार्यालयातले तेलकट बटाटे वडे, पुऱ्या, चमचमीत भाजी, मसालेभात किंवा कुठलंही पक्वान्न, मनसोक्त हाणतात किंवा दूसरं टोक म्हणजे, कार्यालयाचे 300-350 रुपयाचं ताट...यांचं डाएटिंग म्हणून हे फक्त उष्टावण करतात आणि बुर्दंड पडतो यजमानांना ! खर्चापरी खर्च आणि परत तोरा ह्यांचाच ! " मला हे असलं काही चालतच नाही मुळी ! "

ह्यांचं कौतुक, पण यजमानांची होते पंचाईत. ' हे असलं ' नको तर नक्की काय हवं ह्याचा मात्र सुगावा त्यांना कधीच लागत नाही.

कुणाच्या घरी गेलं की ह्यांच्यामुळे फजीती. पटकन चहा कॉफी करावी, तर ह्यांना नाही चालत. घरात असलेले तयार पदार्थ यांना वर्ज. गोड धोड समोर ठेवणं तर पापंच. आपण काहीच केलं नाही तर आपण वाईट आणि फार आग्रहानी प्रेमानी केलंच तर ह्यांचं डाएट कोलमडलं, म्हणून परत वाईट आपणंच.

बर स्वतः एकट्यानी हे कार्य पार पाडत राहावं तर तसं नाही. स्वतःपुर्त हे थांबत नाहीत. हे सगळं एका डायरीत, त्या जीम इंस्ट्रक्टरला लिहून द्यायचं. त्यावर तो चर्चा करणार आणि परत त्यात बदल सांगणार.

अमकं खायचं, ढमकं खायचं नाही. अमकं इतक्या वाजताच खायचं. तमकं त्याच्या बरोबर मुळीच खायचं नाही. इतक्या वाजता फळ खाच, दिवसात इतकी अंडी हवीच ! ....बापरे!!

शहाणी माणसं दोन वेळा जेवून कामाला लागतात पण ही diet वाली लोकं दिवसभर खाण्याच्याच विश्वात. दर दोन तासानी मोजकं खायचं, तसा नियमच असतो मुळी. हे लोक जगण्यासाठी खातात , का खाण्यासाठी  जगतात त्याचं त्यांनाच ठाऊक..!

इतकं सगळं करून वजनात फार फरक पडत तर नाहीच, पण त्यासाठी खाण्यावर ताबा ठेवून, खाण्याचा आनंद गमावणं, हे मात्र त्यांचं दुर्दैव.!

मला नेहमी वाटतं जिभेपेक्षा मनावर ताबा ठेवता आला तर नक्की वजन कमी होत असेल.

न खाण्यापेक्षा नियंत्रित खाण्यावर जोर द्यायला हवा. सगळं थोडं थोडं खाऊन तब्बेत जपायला हवी. तुमचं सुन्दर दिसणं हेच फक्त महत्वाचं नसून, तुमचं निरोगी असणं जास्त महत्त्वाचं आहे. प्रोटीन पावडर, शेक्स, जूसेस, अशा अकृत्रिम खाण्यापेक्षा, ताजं घरचं गरम जेवण जास्त पौष्टिक आहे, हे यांना कोण बरं पटवणार..?

उत्तम तब्बेतीचं रहस्य सकस जेवण आहे, म्हणूनच diet विसरून मस्त खा आणि मस्त जगा..

आपण दोघी

सकाळी उठल्यावर आरशात बघितलं आणि सहज लक्ष गेलं. डोक्यावर एक पांढरा केस खुणावत होता. वय वढल्याची जाणीव झाली. इच्छा नसली तरी वाढतं वय कुणाला चुकलंए, असो ! .. थोडक्यात, मेंदी लावायची वेळ झाली. या रविवारी पहिलं काम हेच !
वय वाढलं तरी एक बरं असतं, त्या त्या वयात वाटतं ,आत्ताचंच वय उत्तम आहे. म्हणलं तर चार पवासाळ्यांचा अनुभव आहे, नवीन काहीतरी करायची उर्मी आहे, अंगात ताकद आहे, जिद्द आहे, वेळ आहे, योग्य अयोग्यची समज आहे, गमावल्याचं दुखः नाही आणि नवीन कशाची हाव नाही. समाधान कशाला म्हणतात, ते या वयात निश्चित आहे. पुढच्या वर्षीचं देवाला ठाऊक..!

असो, वयाबद्दल तक्रार नसली तरी पांढऱ्या केसाबद्दल नक्की होती. मेंदी लवायची हे ठरलं. दहा वेळा स्वतःला बजावूनसुद्धा कामाच्या व्यापात शनिवारी मेंदी भिजवायची विसरली आणि रविवार उजाडला.  " असूदे, कोण मला इथे जाब विचारायला बसलंय ..?..! आज नाही तर पुढचा रविवार, चार पाढरे केस एवढे काही लक्षात येत नाहीत कुणाच्या " , मग वाटलं जाऊदे मरुदे !! पुढच्या महिन्यात एका लग्नाला जायचंय तेव्हाच लावावी.

रविवार...., कितीही घाई केली तरी निवांतच असतो. सावकाश उठायचं सावकाश आवारायचं. कुणालाच कसली लगबग नाही. बाकी काही नाही तरी स्वयपाक उरकावा म्हणुन freeze उघडला तर एक ही भाजी नाही ! कितीही नेटानी संसार केला तरी काहीतरी राहतंच, आणि राहिलं तरी माझ्याशिवाय कुणाचं काय अडणार..? असो पटकन कोपऱ्यावर  जाऊन भाजी आणावी म्हणलं, पण अशा घरातल्या कपड्यांवर जायचं कसं ? कपडे बदलणं आलं, तोंड आवरणं आलं आणि या सगळ्यात, पुढची दहा मिनीटं सहज जाणार. नको बाई !! भाजी आणणं जास्त महत्वाचं आहे. कपडे बदलणार कधी, भाजी आणणार कधी आणि स्वयपाक होणार कधी..!? शिवाय सकाळी सकाळी आपले कपडे बघायला वेळ कुणाला आहे ? जावं तसंच ! आरसा न बघता भाजी मंडई गाठली आणि तरीसुद्धा उत्तम भाजी मिळाली.

सोमवारी office मधे दुप्पट काम होतं. सकाळ laptop मधे डोकं घातलं ते संध्याकाळीच वर आलं. खरं म्हणजे आमच्या दिनक्रमात, एक चक्कर ladies room ला असते. जरा आरशात बघुन, एकमेकींच्या साड्यांचं, ड्रेसचं, purse चं कौतुक करायचं, साडी सावरायची, तोंड आवरायच की परत काम सुरु. त्या आरशात बघण्यात आणि स्वतःचं अावरण्यात सगळा शीण कुठल्या कुठे निघुन जातो.
सोमवारी जस्तीच्या कामात दिवस कुठल्याकुठे संपला कळलं ही नाही. दिवसभर न आरशात बघायला वेळ झाला न साडी सावरायला.

संध्याकाळी मुलींबरोबर एका बर्थडे पार्टीला जायचं होतं.  त्यातल्या त्यात, एक सकाळीच ठरवून ठेवलेली साडी काढली, पटापट आवरून आमची स्वारी वाढदिवसाला पोचली. लहान मुली बरोबर असताना कितीही काळजी घेतली तरी सांडा-सांडी हमखास ठरलेलीच. घास भरवत असताना एकच सर्रकन हात लगला आणि भाजीच्या वाटीतला एक तेलाचा थेंब पदरावर उडालाच ! चांगल्या साडीचा सत्यानाश आणि शिवाय आत्ता सगळ्यांसमोर साडीवर डाग..! जरा कसंतरीच झालं. लोकांना वाटेल किती ही वेंधळी बाई. खरं कारण कुणाकुणाला सांगणार ? मग मनाला समजावलं, एवढ्या लोकात कुणाचं मेलं लक्ष जातंय आपल्याकडे ! पटकन जेवण ऊरकून पळ काढु.

रात्री झोपायच्या आधी पुन्हा एकदा आरशासमोर उभी राहिले तर तोच हसला माझ्याकडे बघून..म्हणाला, " दिवसभर कोण बघतंय असं म्हणून स्वतःकडे दुर्लक्ष केलंस पण माझ्या नजरेतून काही सुटत नाह बरका. तुझं वाढत चाललेलं वय, तु स्वतःला गृहीत धरणं, स्वतःकडे दुर्लक्ष करणं सगळं मी बरोबर टिपलंए. कुठे गेली तुझ्यातली टिप टाॅप रहणारी, स्वतःची छाप पाडणारी, सगळं जग जिंकु पाहणारी मुलगी ? कुठे गेली ती जगण्यातली झिंग ? कुठे गेलं ते स्वतःवरचं प्रेम ?

असू दे गं ! वय वाढण्यातही मजा आहे, दुसऱ्यासाठी करण्यात सुख आहे, समाधान आहे. तसंच वेंधळेपणातही गंमत आहे. आपल्याकडे कुणी बघतंय का, चांगलं म्हणतंय का ? हा विचारच नसतो. बिनधास्त जगणं असतं ते. अगदी मनाप्रमाणे. खरंखुरं !!
दुसऱ्यासाठी किती वर्ष जगणार ? ठराविक वयानंतर सवैराचार हवाच की !
पण सारखी नको हं असली गंमत ! इतर कुणासाठी नसलं तरी माझ्यासाठी स्वतःकडे लक्ष दे. स्वतःसाठी वेळ काढ. स्वतःवर प्रेम कर. स्वतःचा आत्मविश्वास टिकव. आपल्या दोघींशिवाय एकमेकींकडे बघायला कुणाकडे वेळ नसला, तरी आपण घ्यायची काळजी एकमेकींची..आयुष्यभर .. अगदी कुणी बघत नसलं तरी !! "

Double duty

DOUBLE DUTY

"सहाचा ठोका पडला कि या बायका खांद्याला पर्स लावून office च्या बाहेर पडायला मोकळ्या. 5 वाजल्या पासून घड्याळाकडे नजर लावूनच बसलेल्या असतात, कधी वेळ होणार आणि कधी इथून पळ काढणार..!! " office मधे काम करणाऱ्या बायकांबद्दल कायमच अशी टिका कानावर येते.

हो ..! निघतोच आम्ही वेळेवर कारण 6 ला एक duty संपत असली तरी आमची दुसरी duty सुरु होते office आणि घर अशा दोन जवाबदाऱ्या आम्ही यशस्वीरीत्या पार पाडत असतो. तुमच्या सारखं बिनधास्त cigarate फुंकत , रमत गमत , हात हलवत , relax होत घरी येणं आम्हाला मेलं जमतच नाही! office सोडलं रे सोडलं कि घर डोळ्यासमोर ऊभं राहतं.जाता जाता मुलांना ground वरून वेळेत पिक अप करुन, उद्याची भाजी ,किराणा सामान, दुध , दही छप्पन गोष्टींची यादी मनात घोळायालाच लागते.

आम्हाला office मध्ये ,न अचानक थांबावं लागतं, न महत्वाचा कॉल येतो,  न traffic लागतं, आणि एखादवेळी असं झालंच तर पुढची सगळी व्यवस्था लावल्या शिवाय गत्यंतर राहत नाही कारण आमच्या एका छोट्याश्या change मुळे सगळं घर कोलमडायची शक्यता असते.
घरी पोचता क्षणी office मधे काम करणाऱ्या रुबाबदार स्त्रीची क्षणात घर सांभाळणारी कर्तबगार महिला होते. कंप्युटर पेक्षा थोडा लवकर विचार करत ,घरी पोचायच्याआत ,आता गेल्यावर स्वैपाक काय करायचा ह्याचा प्रोग्राम डोक्यात तडक तयार होतो. त्यासाठी लागणारी एखादी गोष्ट घरात नसेल तर ती आत्ता कुठे मिळेल ती दुकानं डोळ्यासमोर नचायला लागतात.

पोचल्यावर स्वैपाक करून मुलांना गरम गरम वाढायचा असतं. दिवस भर कामाच्या लोडनी आमचं डोकं ही कद्धीच दुखत नाही ,न आम्ही कधी दमतो न कंटाळतो!

मैत्रिणींबरोबर गप्पा मारत येणं आम्हाला कधी जमतच नाही. मुलं घरी पोचायच्या आत मी पोचले तर मुलांना बरं वाटेल हे ठाऊक असतं. बायकांना जगता येतच नाही पुरुषांसारखं.. बिनधास्त..! कारण तुम्हाला माहीत असतं मी नसलो तरी बायको सगळं सांभाळेल , पण तशी खात्री तुमच्यापैकी किती जणची देता येईल ?

नोकरी न करणाऱ्या बायकांची अजूनच वेगळी तऱ्हा. घरात राहुनच full time duty. नोकरीच्या निमित्तानी का होईना, स्वैपाक आणि घर हा विषय थोडावेळासाठी तरी बाजूला राहतो, पण ह्या घरी असणाऱ्या बायका मात्र २४ तास राम रगाड्यात पार अडकून जातात. शिवाय ,"तु काय घरीच असतेस ,नंतर आरामात कर" , "तुला काय दिवसभर वेळ असेल", "housewife अाहेस मग काय घरीच.. निवांत" ,हे असले रिकामटेकडे असल्यासारखे टोमणे ऐकणं म्हणजे तोंड दाबून बुक्यांचाच मार ! त्यापेक्षा आहे ती नोकरी उत्तम..!


ह्या नोकरीच्या व्यापात इतकं अडकायला होतं कि मैत्रिणींबरोबर sunday ला lunch ला जावं ,एखादा movie बघावा किंवा जुन्या शाळेतल्या मैत्रिणींना आवर्जून भेटावं असं वाटतंच नाही कारण एक दिवस मिळतो तो तरी मुलांबरोबर घालवावा असं वटायला लागतं..तुम्ही कसे ठरवून भेटून मोकळे ही होता ! मनात आलं की चप्पल सरकवून कट्ट्यावर जावून येता..
खरं म्हणजे तुम्ही गेलात की आम्हालाही मोकळं मोकळं वाटायला हवं ,पण तसं होत नाही कारण तुम्हाला वाटलं की तुम्ही जाता आमच्या सोयीप्रमाणे नाही !
एखाद्या कामामुळे रात्री यायला उशीर झाला तर मुलं झोपायच्या आत घरी यायचा आमचा कोण खटाटोप ! मुलं न भेटता झोपून गेली असं व्हायला नको. तसं झालं तर उगाचच न भेटल्याची खंत लागून राहते रात्रभर. होत असेल का बाबांना असं कधीतरी?

कामामुळे जागरण झालं ,एखाद दिवशी कंटाळा आला म्हणून उशीरा उठणं वगेरे आमच्या नशिबी कुठे कारण दमायचा कोटा फक्त बाबांचा !
गावाला जायची वेळ आली तर मग तर विचारायलाच नको! मुलांची सगळी सोय करून त्यांना 10-10 वेळा सगळं समजावुन, ' लवकर जाऊन येते हं 'आणि येताना गम्मत आणायचं promise देऊन मगच बाहेर जायचा विचार होतो. पुरुषांसारखा आज ठरलं आणि उद्या निघाले इतकं सोपं नसतं बायकांना घर सोडणं.

बायका ज्या हुशारीनी घर सांभाळताएत त्याच हुशारीनी प्रत्येक क्षेत्रात पुरूषांच्या खाद्याला खांदा देऊन यशस्वीरित्या काम ही करताएत...आईचं कोमल हृदयही ही आमच्याकडे आहे आणि बापाची कडक शिश्तही... आदि शक्तिची माया ही आम्ही जपतो आणि महिषासुर मर्दिनीची कठोरताही...म्हणूनच निघतो आम्ही सहाच्या ठोक्याला कारण आम्हला असते double duty आणि आम्हीच करू जाणो ती..यशस्वीरित्या !!

आम्ही असू लाडक्या

आपल्या घरी आता बाळ येणार ही बातमी आली आणि सगळ्या घरात चैतन्य आलं. सगळ्यांच गोष्टींचा आनंद, उत्साह आणि काळजी दुप्पट होती कारण घरात एक नाही तर एकदम दोन बाळं येणार होती.

जुळ्यांचा पहिलाच अनुभव, त्यामुळे सगळ्यानाच कुतूहल !

एकवीसावं शतक सुरु झालं, आपण कुठल्याही क्षेत्रात कितीही प्रगती केली, स्वतःला आपण कितीही सुशिक्षित मानत असलो आणि मुलगा मुलगी समानतेचे कितीही झेंडे रोवत असलो तरी मुल व्हायच्या वेळी आपल्या घरी पहिला मुलगाच व्हावा अशी बहुतांशी लोकांची इच्छा असते. त्याला आमचं घरही अपवाद नव्हतं.

" आता देवाच्या कृपेनी जुळंच होणार आहे तर त्यात एक तरी मुलगा पाहीजेच " असं आजींना उगाचच वाटत होतं, मुलगा म्हणलं की कॉलर ताठ, शिवाय मुलगा मुलगी दोघांना वाढवायचा अनुभव हवाच की !! " वगेरे वगेरे गप्पा नऊ महीने कानावर पडत होत्या.

ह्या सगळ्या गप्पांचा माझ्यावर नकळत इतका परिणाम झाला होता की प्रत्यक्ष डिलीवरीच्या वेळी मला काय झालं ह्यापेक्षा दोन मुली झाल्या तर आजींना काय वाटेल ह्याचीच काळजी जास्त वाटत होती.

अात्ताच्या काळात सहज मारलेल्या गप्पांचा माझ्यावर इतका परिणाम होत असेल तर पुर्वीच्या बायकांना मुलगाच हवा ह्या अपेक्षेचा किती त्रास होत असेल देव जाणे...

अनेक दिवसांच्या प्रतीक्षेनंतर तो दिवस उजाडला आणि लक्ष्मीच्या रूपात घरात दोन मुली आल्या. पुढल्या काही दिवसात आनंद, दु:ख, सहानुभूति आशा प्रकारचे अनेक अनुभव आम्ही घेत होतो..

' अग्गं बाई दोन मुलीच का..? एका खेपेत मोकळी झाली असतीस, आता परत मुलासाठी हेच सगळं रामायण. ' ,

' दोन मुली ? ..अरेरे, जाऊदे ! ' , 'एक व्हायची तर तिथे दोन ? काय बोलावं ? '

'' जाऊदे तू काही वाइट वाटून घेऊ नकोस "

" ह्यांच्या पाठीवर आता एक मुलगा झाला की बास! "

अशा एक न एक लाखो प्रतिक्रिया ऐकून आम्ही रोज नव्यानी थक्क होत होतो, आणि अशा मागासलेल्या आणि कोत्या मनोवृत्तींच्या लोकांपेक्षा आपण किती बरे आहोत ह्याचं समाधान ही वाटत होतं.

ह्या अनुभवाला काही महीने लोटले आणि एकदा कार्यक्रमानिमित्त जळगावला जायची वेळ आली. कार्यक्रम संपवून आम्ही परतीच्या मार्गासाठी पुण्याला निघत होतो. रात्री 12:30 ची ट्रेन होती. मध्यरात्रीची वेळ, त्यात डिसेंबरची थंडी. झोपेनी घेरलं होतं. दाराला लागून असलेल्या माझ्या बर्थचा मी ताबा घेतला आणि झोपेची तयारी केली.

बरोबरचे सगळे स्थिरावले होते, आता झोपणारच, एवढ्यात दारात लक्ष गेलं. एक चांगल्या घरातली बाई अगदी तान्ह मूल घेऊन दारापाशी बसली होती. तिच्या शेजारी एक 4/5 वर्षाची मुलगी होती आणि तिच्या नवऱ्याची बर्थ मिळण्यासाठी धावपळ चालू होती. 2 टायर ऐसी मधे पण लोकं दरात बसतात हे बघून जरा आश्चर्यच वाटलं. नक्कीच काहीतरी अडचण असणार. इकडे तिकडे येर-झाऱ्या घालणाऱ्या तिच्या नवऱ्याला गाठलं.

चौकशी केल्यावर लक्षात आलं की त्यांना अचानक हा प्रवास करावा लागत होता आणि गाडी फुल होती. आता ऐनवेळी TC तरी कुठे जागा देणार ?

मी त्यांना मदत करायची तयारी दर्शविली. जागा मिळेपर्यंत बाळ माझ्या शेजारी आरामात झोपू शेकेल असं त्यांना सुचवलं. पण त्यांना तो पर्याय फार योग्य वाटला नसावा.

आजकालच्या जगात अनोळखी व्यक्तिवर विश्वास ठेवणं तसं अवघडंच झालय आणि त्यातुन तो प्रश्न आपल्या मुलाबाळांसंदर्भात असेल तर मग अाणखीनच कठिण. कदाचित मी पण त्यांच्या जागी असते तर लगेच विश्वास ठेवला नसता. असो !

खूप वेळाच्या धावपळीनंतर त्यांना एक बर्थ मिळाला. आई आणि दोन बाळांना तिकडे सुखरूप बसवून ते गृहस्थ माझ्या जवळ आले. मला ही झोप लागत नव्हती. त्यांना कशा प्रकारे मदत करता येईल ते ही कळत नव्हतं. त्यांना एक बर्थ मिळाला हे सांगायला ते अावर्जुन आले.

मी दाखवलेल्या सहकार्याबद्दल माझे आभार मानू लागले आणि सांगायला लागले.." आम्ही मुळात जळगावचे. दोन वर्षांपूर्वी आम्ही एक मुलगी दत्तक घेण्यासाठी इथे नाव नोंदवले होते. पण नोकरी निमित्त पुण्याला transfer झाली. सगळा संसार अावरून पुणं गाठलं. अत्ताशी पुण्यात स्थिरस्थावर होतंय तेवढ्यात दोन दिवसांपूर्वी अचानक संस्थेतुन फोन आला की या आठवड्यात येऊन बाळ घेऊन जा. सुट्टीच्या या दिवसात अचानक रिजर्वेशन मिळणार कसं ? इतक्या लहान बाळाला नेणार तरी कसं ? सगळेच प्रश्न उभे राहिले. तिकटाशिवाय गाडीत चढण्याला पर्याय राहिला नाही. तुम्ही म्हणालात बाळाला इथे झोपवा म्हणून, पण ज्या बाळाला आम्हीच ओळखत नाही त्याला निर्धास्तपणे तुमच्याकडे तरी कसं देऊ ?

मला आश्चर्य वाटलं, एक मुलगी असून दुसरी परत मुलगीच दत्तक घेतली ? खरंतर मुलगा हवा म्हणुन किती अट्टाहास असतो लोकांचा.

त्यावर त्यांनी खुलासा दिला. तुम्हीच सांगा ताई , " कोण जास्त माया लावतं ? म्हातारपणी कोण काळजी घेईल ? लग्न करुन सासरी जाऊन सुद्धा आइवड़िलांची जास्त चौकशी मुलगी करेल का मुलगा ?  मला विचाराल तर फक्त पुण्यवान लोकांच्याच पोटी मुलगी जन्माला येते. मग संधी मिळाल्यावर मी तरी हे पुण्य कसं सोडावं ?"

मी अवाक होते.. निशब्द होते..!

त्यांच्या पाठमोऱ्या आकृतिकडे बघताना लक्षात आलं, साध्या शुभेच्छा देण्याचंही भान मला राहिलं नव्हतं.

आधी एक मुलगीच असताना, दुसरी परत मुलगीच दत्तक घेणाऱ्या ह्या आई वडिलांचं मला खूप कौतुक वाटत होतं आणि ह्या जगात किती भिन्न मतांची लोकं राहतात ह्याचा आश्चर्यही !!