प्रिय landline फोन,

प्रिय landline फोन, 

कसा रे बघता बघता नाहीसा झालास आमच्यामधून ? सगळ्या घरातल्या लोकांचा जीव की प्राण होतास तू. तू वाजलास की सगळे कसे धावत यायचे. तु वाजयच्या वेळा पण ठरलेल्या आसायच्या. सकाळच्या गडबडीत वाजलास की हमखास बाबांचा कामाचे फोन, दुपारी दादाचे कॉलेजचे, जेवणं झाल्यावर निवांत वेळी आईच्या मैत्रिणी किंवा बाहिणीं. माझ्यासाठी मात्र तू कधीही वाजायचास.

तुझ्या माध्यमातुन झालेली संभाषणं आपली वाटायची. गप्पा कुणाच्याही असोत, ऐकत बसण्यात भारी मज्जा यायची. आमच्या आजीचा तर हा एक आवडीचा छंद होता. दुसऱ्यांच्या गप्पा ऐकायच्या आणि मग त्यावर स्वतः तासभर गप्पा मारायच्या. तिला ऐकु जाऊ नये म्हणुन दादा तुला तास न् तास कोपऱ्यात घेऊन बसायचा आणि आजीला काही ऐकु न येता बोलणं झालं की जग जिंकल्याचा आनंद व्हायचा त्याला.

तुझ्यामुळे अमेरिकेतली आत्या, परगावची मावशी, गावातली काकू आणि गल्लीतली मैत्रिण सगळ्याच कशा जवळ असल्यासारख्या वाटायच्या. आता प्रत्येकाच्या हातात मोबाईल आला तरी तशी जवळीक काही वाटत नाही.

कधी तरी तू बंद पडलास की इतकं चुकल्या सारखं वाटायचं माहितीए ? तुला दुरुस्त करुन देणारा माणुस येईपर्यंत सगळं कसं सामसुम असायचं. सारखं तुला कानाला लावून तू बरा झालास का हे बघत बसायचो आम्ही. तु ही मान पाडुन निपचित पडल्यासारखा भासायचास.

तुला आठवतय ? तुला छान वाटावं म्हणुन repairing करणारा माणुस तुझ्यावर एक पट्टी चिकटवायचा. ती पट्टी असली की कसला छान वास यायचा तुला उचलल्यावर.

त्या काळात काही श्रिमंत लोकांकडे cordless फोन असायचे. तुला घेऊन घरात कुठ्ठेही फिरता यायचं. मला त्या लोकांचा कसला हेवा वाटायचा ठाऊके ? 

एक वेळ येईल की 'फोन घेऊन जग फिरता येईल’ असं मला तेव्हा कुणी सांगितलं असतं तर मी नक्की त्याला वेड्यात काढलं असतं !

पण तुला ऐकुन गम्मत वाटेल, तुझी सवय अजूनही गेलेली नाही बरका ! लोकं अजून ही मोबाईल ला तुच समजतात. बोलणं झालं की म्हणतात, 'ठेऊ का ?’ कुठे काय ठेवणार असतात ते, कुणाला माहित !?😄

असो, तुझ्या अनेक गमतीशीर आठवणी आहेत. एकदा तुलाच फोन करुन सांगीन कधीतरी. 

Miss you

तुझी मैत्रिण..

प्रिय Wi-Fi router,

प्रिय Wi-Fi router,

तुझ्याशी रोजचा जवळचा संबंध असला तरी आपली बोलायची वेळ तशी कमीच येते. खरं म्हणजे आपल्याला २४ तास Rangeच्या धाग्यानी जोडलेलं असतं, तरी तु तुझ्या कामात व्यस्त आणि मी माझ्या ! असं असताना, मी तुला ' कृतघ्न ‘ वाटते असं तु म्हणालास ?? ऐकुन जरा धक्काच बसला. मी तुला किंवा तु मला नावं ठेवायला आपलं संबंध आला तरी कुठे ?

एक वेळ कुणी कौतुक नाही केलं तरी चालतं पण कुणी काही negative बोललं की मात्र mood फार खराब होतो. तसं तु केलं आहेस. जाब विचारावा तर आता मुक गिळुन बसलाएस. सांग न काय चुकलं माझं ?

ओह !! आत्ता लक्षात आलं. कधी तरी रेंज weak असली की तुझ्यावर चीड चीड होते माझी म्हणुन तु रागवलाएस ? Right हेच कारण आहे तर. कळलं... ! कधी कधी नं चुकतंच माझं. अरे कामंच तशी असतात online. थोडा वेळ जरी तुझी रेंज गेली, की जीव कसा कासावीस होऊन जातो आणि मग उगाच तुझ्यावर राग निघतो, आणि त्या उलट रेंज उत्तम असली, पटापट sites load झाल्या, सटासट video buffer झाले की तेव्हा मात्र तुझं कौतुक करायचं राहुन जातं. तुला कधी Thanx दिल्याचे ही आठवत नाही मला. कृतघ्नपणाच आहे हा.. मान्य आहे मला. Sorry रे..!

तुला महितीए न, माझ्या दैनंदिन आयुष्यात तुला किती अनन्यसाधारण महत्व आहे ते. फोन वर unlimited data असला तरी घरात पाऊल टाकता क्षणी तुझंच अधिराज्य असतं. 

तुला मुद्दाम दुखवीन का मी कधी ?

Sorry नं ! परत नाही होणार असं. आता तरी सोड न राग !

 तुझीच जवळची मैत्रिण..

Voice blog 17 नैसर्गिक आवाजाची लक्षणे भाग ५

गाणाऱ्यांना आवाजाप्रति जागरूकता निर्माण होण एक महत्वाची गोष्ट आहे. त्या विषयाचा अभ्यास प्रत्येक गायकाने करावा, आणि आपल्या आवाजाचं आरोग्य उत्तम ठेवावं ह्या हेतुने लिहीलेले हे blog गायकांना उपयुक्त ठरतील अशी आशा आहे.

नैसर्गिक आवाजाची चार लक्षणं आपण बघितली. पुढचं लक्षण आहे 

५. आवाजाची घनता किंवा जाडी ( volume )

कंपनसंख्या न बदलता आवाज वेगळा ऐकु येतो ह्याच एक कारण आवाजाची घनता. सा हा स्वर जोरात किंवा हळु म्हणला तर त्याची कंपनसंख्या बदलत नाही तर त्याच्या घनतेमुळे तो हळु किंवा जोरात, ऐकु येतो.

शास्त्रीय संगीत जोरकस आणि भारदस्त आवाजात गायला पाहिजे असा गैरसमज गाणाऱ्यांमधे दिसून येतो. ह्याच गैरसमजामुळे शास्त्रीय गायक जोर देऊन गातात. असे आवाज परिणाम साधतात पण आवाजाला हानि पोचवतात. 

वस्तुत: आवाजाच्या घनतेचा गानप्रकाराशी फारसा संबंध नाही. चांगल्या किंवा नैसर्गिक आवाजात आवाजाची घनता योग्य किंवा माफक प्रमाणात असते. आवाज अति लहान असल्यास अशक्त आणि बारीक ऐकु येतो. या उलट आवाजाची घनता जास्त असल्यास त्यात जडत्व असते.      

आवाजाची घनता योग्य प्रमाणात असण्यासाठी श्वासाचं प्रमाण योग्य असावं लागतं. 

* श्वास कमी असल्यास खूप कमी हवा तोंडावाटे बाहेर पडते. 

* हवा कमी असल्यामुळे स्वर वाक्य संपायच्याआत आवाज बंद होतो.

* कमी श्वासात गायल्यास स्वर कमी लागायची शक्यता निर्माण होते.

* श्वास संपत असताना आवाज काढल्यामुळे आवाजात खर उत्पन्न होते.

* आवाज लवकर दमतो.

* कमी श्वासात आवाज काढायच्या खटाटोपात मान, खांदे, चेहरा या सगळ्यावर ताण निर्माण होतो.

या उलट घेतलेला श्वास अति जोराने आवाज करत बाहेर फेकल्यास आवाजाची जाडी किंवा घनता वाढते. अशा आवाजाची range कमी असते आणि असे आवाज बिघडण्याची शक्यताही जास्त असते. ह्या आवाजामधे सहजता दिसून येत नाही. उलट आवाज निर्मितीमधे अति कष्ट घ्यावे लागतात. हळु हळु ह्या आवाज निर्मितीची सवय होते आणि तेच नैसर्गिक वाटु लागतं. 

आवाज निर्मितीच्या वेळी स्वर तंतु एकमेकांजवळ ही एक महत्वाची क्रिया आहे. श्वास नलीकेतून खूप जोरात हवा बाहेर आल्यास, हवेच्या जोरामुळे स्वर तंतु एकमेकांपासून विलग होण्याचा प्रयत्न करतात. एकावेळी दोन विरुद्ध प्रकारच्या क्रिया होत असल्यामुळे स्वर तंतुंमधे घर्षण निर्माण होते आणि स्वर तंतुंना इजा होते. ह्याच कारणामुळे अति जोर लावून काढलेले आवाज वारंवार बसतात.

आवाज जितका हल्का तितका तो सहज वर जाऊ शकतो. जड भारदस्त आवाज सहजतेने वर जात नाहीत हे अनेक उदाहरणांवरून लक्षात येते.

६. गानप्रकाराला साजेसा आवाज 

आवाज योग्य आणि माफक प्रमाणात असला की त्यात voice modulation करता येते. आवाज सहज जाड बारीक करता आला की वेगवेगळे गानप्रकार परिणामकारक गाता येतात. चांगल्या आणि नैसर्गिक आवाजाचे हे अजून एक लक्षण आहे. असे आवाज वेगवेगळ्या गानप्रकारांप्रमाणे वेगवेगळे वापरता येतात, त्याचं aaplication बदलता येतं. शास्त्रीय संगीताला वापरला जाणारा आवाज ठुमरी गाताना वेगळा वापरला जातो. तोच आवाज सुगम संगीतात वेगळा वापरला जातो. असं voice application बदलता येणारे आवाज नैसर्गिक आणि चांगले आवाज आहेत असं मानायला हरकत नाही. ह्या वेगवेगळ्या आवाजामधे श्वास, घनता, जात आणि resonances चा फरक असतो. ह्यामधले कुठलेच आवाज खोटे किंवा कृत्रीम मात्र नसतात.

आवाजाची ही लक्षणं तुमच्या आवाजात तपासुन पहा आणि आवाज अधिकाधिक उत्तम आणि नैसर्गिक करण्याचा प्रयत्न करा. तुमच्या प्रतिक्रिया, अडचणी आणि सल्ले कळवल्यास, सखोल अभ्यास होण्यास नक्कीच मदत होईल.

आवाज.. गाणाऱ्यांचं माध्यम’ या विषयावर अधिक माहितीसाठी आणि या विषयावरचे सगळे लेख वाचण्यासाठी follow करा sailypanse.blogspot.in